Diyaliz hastalarında beslenme çok önemlidir. Diyaliz, böbreklerin işlevini yerine getirir. Ancak bu görevi sağlıklı bir insan böbreği kadar iyi yapamaz. Vücuttaki artık ve zararlı maddeler tam olarak temizlenemez. Doğru beslenmeyle biriken bu zararlı maddeler daha az olur ve ortaya çıkan rahatsız edici şikayetler (bulantı, kusma, tansiyon yüksekliği, nefes darlığı) uygun beslenme ile hafifletilebilir. Sağlıklı insanlarda olduğu gibi, diyaliz hastaları da gerekli olan enerjiyi öncelikle karbonhidrat ve yağlardan sağlar. Eğer gerekli miktarda kaloriyi sağlayabilecek besin alınmazsa vücut enerji ihtiyacını karşılamak için kendi yapı taşlarını yıkacaktır. Buna bağlı olarak da ileri derecede halsizlik, zayıflık ve enfeksiyonlara karşı dirençsizlik ortaya çıkar.

Enerji (kalori) ihtiyacı yaş, kilo ve günlük faaliyet durumuna göre değişir. Ortalama olarak bir günde vücudunuzun her kg’ı için 35-40 kalori almalısınız. Örneğin 70 kg ağırlığındaysanız (70x35=2450) bir günde ortalama olarak 2400-2700 kalori almanız gerekmektedir. Her hastanın kalori ihtiyacı farklıdır. Zayıfsanız fazla kalori almalısınız. Kilolu iseniz hem daha az kalori alıp hem de egzersiz yapmalısınız. Çünkü böbrek hastalarının hem çok zayıf hem de çok kilolu olmaları sakıncalıdır. Diyalize giren hastalarda protein ihtiyacı artar. Bunun en önemli nedeni diyaliz sırasında protein yapımında yer alan maddelerin kaybedilmesidir. Diyalize başladığınızda alacağınız protein miktarını fazlalaştırmalısınız. Bunun için günde kg başına 1.5 gr protein yeterlidir. Örneğin 70 kg iseniz yaklaşık 100 gr protein yeterli olur. Alacağınız proteinlerin hayvansal kaynaklı olmasına özen gösteriniz. Çünkü hayvansal kaynaklı proteinler bitkisel kaynaklılara göre daha değerlidirler. Protein yönünden en zengin ve değerli besinlerden biri yumurtadır. Yumurtanın sarısı fazla miktarda kolesterol içerdiğinden kan yağları yüksek olan hastalar için uygun değildir. Fakat yumurta beyazı her gün alınması gereken önemli bir gıdadır.

Diyaliz hastalarının diyetinde karbonhidratlar

Karbonhidrattan zengin gıdalar günlük enerjimizin büyük kısmını oluşturur ve çok tüketilir. Ekmek, makarna, yufka, pasta, börek, pilav; tatlı olarak bal, pekmez, reçel yoğun karbonhidrat kaynaklarıdır. Bu gıdaların çok tüketilmesi hem sağlıksızdır hem de kilo alımına yol açar. Kilo durumunuza göre yiyeceğiniz karbonhidratlı gıdaları ayarlamalısınız. Karbonhidratlardaki (ekmek, makarna, pirinç, bulgur ve özellikle kuru bakliyat) protein miktarı ile ette bulunan protein benzerlik gösterir. Bundan dolayı kurubaklagil aldığınızda o gün yiyeceğiniz et miktarına dikkat etmelisiniz.

Diyaliz hastalarının diyetinde yağlar

Önemli kalori kaynağı olduğu için dikkat edilmesi ve kilo durumuna göre ayarlanması gereken besinlerdir. Bazı yağlarda bulunan kolesterol, sağlığınızı olumsuz yönde etkiler. Kan kolesterolünün yüksek olması, kalp ve damar hastalıklarının ortaya çıkması için önemli bir risk faktörüdür. Bu nedenle diyetinizde kolesterol yönünden kısıtlama yapmalısınız. Hayvansal kaynaklı yağlar (tereyağı, iç yağı, kuyruk yağı vb.) fazla kolesterol içerirler. Zeytin yağı ve çiçek yağlarını tercih edebilirsiniz.

Diyaliz hastalarının diyetinde su ve sıvı gıdalar

En sık rastlanılan sorun alınan sıvının miktarı ile ilgilidir. Diyalizde geçen süre ilerledikçe pek çok hastanın idrarı tamamen kesilir. İçilen su ve diğer alınan sıvılar vücutta birikir.

1-2 gün içinde kilonuzun artması ve vücudunuzda şişliklerin ortaya çıkması aldığınız suyun çok fazla olduğunu gösterir. Genel olarak yemekler de dahil bir günde 1000-1500 ml civarında sıvı almalısınız. Ancak değişik nedenlerle diyalize yeterli sıklıkta giremiyorsanız daha da az sıvı almalısınız. İki diyaliz arasında 1.5-2 kg’dan fazla kilo almamaya çalışmalısınız. Bu durumda hem su fazlalığına bağlı sorunlar (bacaklarda şişlik, tansiyon yüksekliği, nefes darlığı vb.) ortaya çıkar, hem de diyaliz sırasında fazla suyun çekilmesine bağlı olarak, adale krampları ve tansiyon düşüklüğü gibi rahatsız edici belirtiler görülür.

Diyaliz hastalarının diyetinde tuz

Tuz yeterli miktarda atılamayacağı için vücudunuzda birikir ve bu durum vücudunuzda suyun da birikmesine yol açar. Tansiyonunuzu yükseltir ve kalp yetersizliğine sebep olabilir. Bu nedenle tuz kısıtlaması yapmak gereklidir. Bu diyetlerde bir günlük tuz alımı 1-2 gr dolaylarındadır. Bu yüzden lütfen yemeklerinize ilave tuz atmayınız ve yiyeceklerinizi zeytin, turşu, konserve gibi çok tuz içeren besinlerden seçmeyiniz. Yiyeceklerinizi baharat ve çeşnilerle tatlandırabilirsiniz. Hazır çorba ve yemeklerde gereğinden fazla tuz bulunduğunu unutmayınız.

Diyaliz hastalarının diyetinde potasyum

İdrarla atılamadığı için kan potasyum düzeyi yükselir ve hayati tehlikeler yaratır. Dikkat etmeniz gereken nokta, aldığınız besinlerdeki potasyum miktarıdır. Fazla potasyum içeren (süt, patates, muz, portakal, kurutulmuş meyveler, baklagiller, özellikle hazır meyve suları) besinlerden kaçınmalısınız. Öncelikle doktorunuzdan kan potasyum seviyenizin durumunu öğrenmelisiniz. Besinlerdeki potasyum miktarını iyi bilmeli ve diyetinizi ona göre düzenlemelisiniz. Doktorunuz size yardımcı olacaktır. Ayrıca gerektikçe kan potasyumunu düşürecek bazı ilaçlar verecektir.

Diyaliz hastalarının diyetinde kalsiyum

Böbrek hastalığının seyri sırasında kemik zayıflığını önlemenin en iyi yollarından biri yeterli miktarda kalsiyum almaktır. Diyet ile yeterli kalsiyum miktarlarına erişilemiyor ise doktorunuz size kalsiyum içeren ilaçlar verecektir. Bunları düzenli bir şekilde kullanınız. Çok nadir de olsa bazı hastalarda kalsiyum seviyesi yüksek seyreder, bu durumda diyetteki kalsiyum ve ilaçlar problem yaratabilirler. Muhakkak doktorunuzun önerilerine uyunuz.

Diyaliz hastalarının diyetinde fosfor

Yeterli miktarda atılamadığı için kan fosfor düzeyi yüksek olur. Bu durumda kemik zayıflığı, kas güçsüzlüğü, eklem ağrıları ve kolay kırılmalar ortaya çıkabilir. Besinlerle aldığınız fosfor düzeyine dikkat etmelisiniz. Doktorunuz size gıdalarla alınan fosforun kana geçmesini önleyecek ilaçlar verecektir. Bu ilaçları her zaman aynı miktarda kullanmayınız. Fosfor içeriği yüksek gıdalar aldığınızda daha yüksek dozda ilaç kullanınız. Bu ilaçları her zaman yemek yerken alınız.

Diyaliz hastalarının diyetinde demir ve vitaminler

Bulantı ve kusmaya bağlı olarak ayrıca iştahsızlık nedeniyle yeterli düzeyde beslenemezseniz vücudunuzda demir ve vitamin eksiklikleri olacaktır. Bu maddeleri içeren ilaçları almanızla eksiklikler tamamlanacaktır. Diyaliz sırasında bir miktar demir vücuttan kaybedilir. Bunun için diyaliz hastalarının çoğuna demir içeren iğneler ve haplar uygulanır. Pek çok vitamin ve mineral de diyaliz esnasında kaybedilir. Diyaliz hastalarında D vitamini eksikliği olur ve ilaçla takviye edilir. Böbrek yetersizliğinde A vitamini artar ve bu vitamini içeren ilaçları almak zararlı olabilir. Doktorunuzun size önerdiği vitaminleri düzenli şekilde alınız. Kendi başınıza ve diğer hastaların önerileriyle ilaç almayınız.

Diyaliz hastalarının bir günde almaları gereken vitamin miktarları:

Vitamin B1 1,5 mg
Vitamin B2 1,8 mg
Vitamin B6 10 mg
Vitamin B12 3 mcg
Vitamin C 60 mg
Vitamin D 0,25-1 mcg
Vitamin E 15 ünite